فریادی که شنیده نشد

بسمه تعالی
امام صادق (علیه السلام):
"اَلْعَامِلُ عَلَى غَيْرِ بَصِيرَةٍ كَالسَّائِرِ عَلَى غَيْرِ اَلطَّرِيقِ لاَ يَزِيدُهُ سُرْعَةُ اَلسَّيْرِ إِلاَّ بعدآ"
امام صادق عليه السلام فرموند: هر كه بدون بصيرت عمل كند مانند كسي است كه بيراهه ميرود هر چند شتاب كند از هدف دورتر گردد.

مقام معظم رهبری:
" تا به درستی و صحت و نتیجه صحیح کاری مطمئن نباشید دست به آن کار نزنید"

"فریادی که شنیده نشد!"

استاد عزیز و ارجمند، جناب آقای دکتر بهرام عین اللهی
مقام محترم وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی
پس از ابلاغ سلام و تحیت، همانگونه که مستحضر هستید از ابتدای سال تحصیلی ۹۷- ۹۶ بخشنامه ای ازحوزه معاونت محترم آموزشی وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی مبنی بر اجرای روش ادغام افقی در ارایه دروس آناتومی (علوم تشریحی شامل کالبد شناسی ، بافت شناسی و جنین شناسی) به همه دانشکده های پزشکی کشورابلاغ گردید که با کمال تعجب و علی رغم مخالفت واعتراض بعضی ازاعضاء دیگر هیئت بورد آناتومی و بدون توجه به نظرات آنها برنامه ادغام افقی علوم تشریح و حتی در بعضی از دانشگاه ها برنامه ادغام افقی علوم پایه پزشکی بعنوان یک نوآوری درآموزش پزشکی، اجرایی و اجباری گردید و در نتیجه آموزش در حوزه علوم تشریحی وعلوم پایه پزشکی و دندانپزشکی با مشکلات زیادی همراه شد بگونه ای که در حال حاضر از نتایج فرایند ادغام اکثر دانشجویان و اساتید ناراضی هستند .
حضرتعالی بعنوان موسس و یکی از اعضای برجسته انجمن آموزش پزشکی استحضار دارید که برنامه "ادغام افقی در حوزه آموزش علوم پایه " سابقه ناموفقی را درآموزش پزشکی در طی نیم قرن گذشته از خود بجا گذاشته است. بطوریکه قبلا در 40 دانشگاه دنیا از آن جمله دانشگاه های ساوت‌همپتون انگلیس، مک ماستر کانادا، اسکندریه مصر، و دانشگاه منحله علوم تندرستی در تهران (در زمان قبل از پیروزی انقلاب)، این طرح اجرا شد اما پس از یک دهه از اجرای این طرح و در نتیجه ناکامی بزرگ این دانشگاه ها در اجرای برنامه ادغام ، با انجام یک بررسی آماری مشاهده کردند که بعنوان مثال اکثریت پزشکان عمومی فارغ التحصیل از دانشگاههای فوق در رشته های تخصصی تهاجمی (نظیر رشته های جراحی) ادامه تحصیل ندادند چراکه اطلاعات پایین آنها در حوزه علوم تشریحی باعث شده بود که آنان دل و جرائت انجام اعمال جراحی و به عبارتی بدست گرفتن تیغ جراحی را نداشته باشند لازم به ذکر است که مجریان اصلی برنامه ادغام علوم تشریحی در کشورمان فقط تعداد خیلی کمی از همکاران محترم علوم تشریح بودند که در اجرای این برنامه نقش داشتند . هم اکنون ۴ سال است که در نتیجه اجرایی شدن برنامه ادغام اعضاء محترم هیات علمی علوم تشریح کشور، علی رغم میلشان ملزم به اجرای این طرح شده اند و لذا متاسفانه آموزش در حوزه علوم پایه پزشکی و بویژه در حوزه علوم تشریح با مشکلات خیلی جدی همراه شده است. جناب اقای وزیر باور بفرمایید همچنانکه دبیر محترم شورای آموزش علوم پایه سرکار خانم دکتر بختیاری هم استحضار دارند در حال حاضراکثریت قریب به اتفاق اعضاء هیئت بورد قدیم و جدید علوم تشریح و بیش از ۹۵٪ از اعضا هیت علمی علوم تشریح از اجرای این روش ناراضی هستند. لذا اینجانبان اعضاء هیئت علمی علوم تشریح در دانشگاههای مختلف علوم پزشکی کشور بعنوان جمعی از متخصصان و دلسوزان در حوزه آموزش پزشکی کشور هشدار می دهیم چنانچه برنامه ادغام دروس علوم تشریحی به شکل فعلی ادامه یابد همچنانکه تجربه جهانی نیز نشان داده است، ما نیز سرانجام باید شاهد وضعیتی باشیم که در آن بجای پزشک حاذق و مجتهد، تکنسین های پزشکی از دانشکده های ما فارغ التحصیل شوند. بطوریکه نهایتا چنین فارغ التحصیل هایی مهارت های بالینی خود را از طریق آزمایش و خطا و در نتیجه افزایش نرخ بیماری زایی و مرگ و میر بیماران کسب خواهند کرد و نه از ناحیه توانمندی و تسلط علمی خویش، همچنین در نتیجه ادامه فرایند ادغام از کمیت و کیفیت فعالیت های پژوهشی در پایان نامه ها نیز کاسته خواهد شد.
اهم مشکلات ناشی از اجرای برنامه ادغام که از طرف بعضی از اساتید علوم تشریح کشور منعکس شده اند به شرح ذیل خدمتتان تقدیم می گردد:
1 -ادغام دروس علوم تشریحی باعث گسیخته شدن و تکه تکه شدن مباحث بافت شناسی اختصاصی و جنین شناسی اختصاصی شده بگونه ای که در طول چندین ترم تدریس می شوند و از آنجاییکه مباحث اختصاصی با فاصله زمانی و در چند ترم تدریس می شوند دانشجویان مباحث عمومی و پایه را فراموش کرده و انگیزه برای یادگیری مباحث اختصاصی را از دست می دهند واز طرفی اگر قرار باشد در هنگام تدریس مباحث اختصاصی به مباحث پایه نیز اشاره شود فرصت زمانی کافی برای ارائه مباحث اختصاصی باقی نمی ماند و در نتیجه هم اساتید و هم دانشجویان به این نحوه از آموزش به شدت معترض هستند . همچنین تکه تکه شدن درس جنین شناسی اختصاصی موجب شده است بخاطر مشکل بودن بحث و بارم ناچیز نمره در هر مبحث، دانشجو از مطالعه ان صرف نظر کند و عملا می توان گفت که جنین شناسی اختصاصی از دروس علوم پایه حذف شده است در مورد بافت اختصاصی نیز همین مطلب صادق است مخصوصا برای بافت عملی، زیرا در تدریس هر کدام از سیستمهای بدن بخش عملی بافت محدود به بررسی و آزمون از چند لام هیستولوژیکد می باشد و دانشجو نیاز ندارد که کلیه بافتها را مطالعه کند تا بتواند انها را از هم تفکیک کند و تشخیص دهد لذا در عمل اموزش بافت عملی نیز اتفاق نمی افتد واز آنجاییکه درس بافت شناسی اختصاصی پیش نیاز درس اسیب شناسی است اموزش درس آسیب شناسی نیز با مشکل مواجه شده است. از طرفی انتظار می رفت فرایند ادغام میزان فهم دانشجویان را افزایش دهد در صورتیکه تکه تکه شدن مطالب،که گاها منجر به ارائه یک ساعت برای یک درس در طول یک ترم می شود باعث شده است که دانشجویان نه تنها جزئیات ضروری مبحث مورد نظر را یاد نگیرند بلکه عنوان کلی مبحث را هم به یاد نداشته باشند. در وضعیت کنونی عمده سوال دانشجویان از ما این است که مبحث ما دارای چه بخشی از کل نمره درس است تا درصورت کم بودن ( که در اکثر موارد هم کم است ) آن را مطالعه نکنند. پس از چندین بار نظر خواهی از دانشجویان اکثریت قریب به اتفاق آنها بیان کردند که جنین و بافت را اصلا مطالعه نمی کنند و در نتیجه دروس مذکور عملا از برنامه آموزش واقعی علوم تشریحی به دانشجویان پزشکی و دندانپزشکی حذف شده اند که این بسیار تاسف برانگیز است.
2- در خصوص درس آناتومی نیز بدلیل سیستمیک شدن آموزش دروس سه گانه علوم تشریح، برخی مباحث از جمله آناتومی حلق و مری یا توسط هیچ استادی تدریس نمی شود و یا دو استاد به دو روش مختلف ان را تدریس کرده که اغلب باعث سر درگمی دانشجویان میگردد. مجاورات ارگانهایی نظیر قلب و ریه بعنوان دو تا از ارگانهای مهم بدن و تاثیر انها بر یکدیگر و ارتباطشان با بیماریها در عمل توسط اساتید آموزش داده نمی شود و در مورد ارگانهای داخل شکمی و لگنی نیز شرایط مشابهی وجود دارد . به عبارت دیگر مباحث مرتبط با دو ارگان مجاور هم در بازه زمانی جدا و متفاوت و در دو کلاس مختلف تدریس می شود و عملا آموزش هر دو بویژه از نقطه نظر آموزش مجاورتهای مهمشان با سایر عناصر آناتومی دچار مشکل می شود. مباحثی همانند ستون مهره ها در برنامه ادغام جایگاه مشخصی ندارند. مثلا قرار شده است مهره ها در درس تشریح سیستم اسکلتی عضلانی اموزش داده شود در حالیکه جایگاه مهره های گردن درآناتومی سر و گردن، مهره های سینه ای در تشریح قلب و عروق و مهره های کمری و ساکروم درتشریح سیستمهای گوارش و ادراری و تناسلی نامشخص بوده و جایگاه کلی انها نیز در کمک به درک بیماریهای مرتبط نامشخص است. در مجموع انچه تحت عنوان اینتگریشن نام گرفته است درس بسیار مهمی نظیر اناتومی تنه را به چند بخش تقسیم کرده بدون انکه با حجم مطلب با زمان اختصاص یافته با ان تناسب واقعی داشته باشد.
3- در زمانی که ادغام وجود نداشت با وجود اینکه دروس بافت و جنین به صورت جداگانه هم ارائه میشد ۲ جلسه ابتدایی تشریح به بافت و جنین اختصاص داده می شد که علت این امر هم نیاز پایه ای به درک بافت و جنین بود در حال حاضر ۲ جلسه به ۳ جلسه افزایش یافته ولی در عمل دانشجویان توجه ویژه ای به آن ندارند واز آنجاییکه سبکهای تدریس در بین همکاران آناتومیست و جنین شناس و بافت شناس غالبا مشابه نمی باشد آموزش بافت و جنین به یادگیری آناتومی کمک خاصی نمی کند . از طرف دیگر چون معمولا به دلیل زیاد بودن حجم مطالب آناتومی مسئول دروس تشریح سیستمها همکار آناتومیست می باشد در زمان امتحان و بارم بندی نمره نیز مبحث جنین و بافت مورد کم توجهی و بعضا کم لطفی واقع می شود .
4- بدون شک در بین دروس علوم پایه دروس آناتومی، بافت شناسی و جنین شناسی هم به دلیل اینکه بیشترین تعداد واحد را به خود اختصاص می دهند و هم بخاطر تاثیری که یادگیری آنها بر یادگیری سایر مباحث علوم پایه نظیر فیزیولوژی و ایمونولوژی و پاتولوژی و ....... دارد از اهمیت بالایی برخوردار بوده و آسیب دیدن آنها به معنی آسیب دیدن کل آموزش در مقطع علوم پایه پزشکی و دندانپزشکی است . در نتیجه ادغام حتی پیش نیاز بودن آناتومی برای دروس بافت و جنین و فیزیولوژی رعایت نمی شود. هدف از ادغام افقی در نهایت رسیدن به ادغام عمودی بودبا وجود شواهد مبنی بر موفقیت آمیز نبودن ادغام عمودی، ادغام افقی در حوزه علوم تشریح همچنان باقی مانده است .
5- ادغام سبب افزایش حجم کار اساتید نشده و منافع فردی اساتید علوم تشریح به هیچ وجه مدنظر نمی باشد بلکه هدف از این درخواست فقط اصلاح در حوزه آموزش علوم تشریح در راستای تربیت پزشکان با صلاحیت است که با تکیه بر سیستم مبتنی بر تفکیک دروس آناتومی و بافت و جنین بهتر محقق می شود و تاریخ آموزش پزشکی حداقل در کشور ما گواه این ادعا می باشد
6- بطور خلاصه باید گفت بر هیچ یک از اساتید علوم تشریح درسراسر کشور پوشیده نیست که گسیختگی ایجاد شده در آموزش مطالب به دلیل فرایند ادغام باعث حذف دروس بافت و جنین و بهم ریختگی در ارایه مطالب و عدم جمع بندی مناسب مطالب خواهد شد. دروس بافت (بویژه بافت عملی ) و جنین شناسی اختصاصی در حد حذف کامل تحت تاثیر برنامه ادغام قرار گرفته اند. اگرچه به میزان کمتر از بافت و جنین ، آموزش دروس آناتومی نیز با مشکل همراه شده است. ضمن احترام به تمامی عزیزانی که ا در جهت تدوین و اجرای ادغام دروس علوم تشریح تلاش نمودند ولی متاسفانه به نظر میرسد نظرات غیر کارشناسی ، غیر علمی و نیز دخالت افراد غیرمتخصص( افرادی که احتمالا سابقه آموزش دروس علوم تشریح را در کارنامه خود نداشته اند ) هم در یرنامه ادغام منجر به ایجاد مشکلات عدیده در آموزش علوم تشریحی بعنوان مهمترین دروس در حوزه علوم پایه پزشکی و دندانپزشکی شده است . به نظر میرسد کم بودن تعداد اساتید محترم تشریح در بررسی فرایند ادغام (ضمن احترام به نظرات و جایگاهشان) بطور ناخواسته در بروز این شرایط موثر بوده است به همین دلیل انتظار میرفت و میرود که وزارت بهداشت از تجربه و تخصص اکثر افراد هیات علمی علوم تشریح کشوردر برنامه ریزی دروس علوم تشریحی بهره لازم را ببرد . در پایان امیدواریم استدلالهای فوق که حاصل تجارب چندین ساله بوده و از نیز روی دلسوزی و احساس وظیفه بیان شده است مورد اهتمام جدی جنابعالی ، معاون محترم آموزشی و کارشناسان مرتبط در حوزه آموزش پزشکی واقع شود و منجر به بازنگری در فرایند ادغام جهت رفع اشکالات آن در حوزه علوم تشریحی شود و نیز در این ارتباط ازنظرات همکاران محترم علوم تشریح کشور و بویژه اعضای هیئت بورد علوم تشریح بهره لازم گرفته شود. آنچه تقریر شد خلاصه ای از نتایج حایز اهمیت و ناخوشایندی است که در طول چند سال گذشته در حوزه علوم تشریحی حاصل شده است و متاسفانه تا کنون علی رغم هشدارهای قبلی اقدامی در خصوص توجه و بررسی این انتقادها صورت نگرفته است. هم اکنون از محضر مبارک حضرتعالی استدعا داریم که به وظیفه عین الهی خود عمل کرده و گسیختگی زیانبار و به عبارت دیگر بی عدالتی ناخواسته و ایجاد شده در حوزه آموزش علوم تشریحی را برای اعضاء هیئت علمی علوم تشریح و چندین هزار دانشجوی علوم پایه پزشکی و دندانپزشکی رفع نمایید. انشااله در نتیجه اقتدار و دستور اقدام عاجل جنابعالی آنچه که شایسته و بایسته است اتفاق بیفتد و موجبات رضایت ما و جنابعالی از حسن اجرای آموزش پزشکی در حوزه علوم تشریح و علوم پایه پزشکی فراهم شود .بدون شک موافقین و مخالفین ادغام( به شکل فعلی) دغدغه یکسانی دارند اما مهم این است که تا حد امکان برنامه آموزش علوم تشریح بگونه ای اصلاح شود که فارغ التحصیلان رشته های پزشکی بتوانند سلامت جامعه را به بهترین شکل محقق کنند. آمین یا رب العالمین.

با تقدیم احترام
اساتید علوم تشریح دانشگاههای علوم پزشکی

دکتر فردین فتحی    Contact the author of the petition